рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдПрд╡ं рд╕рдорди्рд╡рдп// Control and Coordination // Science Class-10

 рд╕рднी рдЬीрд╡ рдЕрдкрдиे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоें рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдкрд░िрд╡рд░्рддрдиों рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рджिрдЦाрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕рдХ्рд░िрдп рд░рд╣рддे рд╣ैं। рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдЬिрдирдХे рдк्рд░рддि рдЬीрд╡ рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рджिрдЦाрддे рд╣ैं рдЙрдж्рджीрдкрдХ рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं। рдЙрдж्рджीрдкрдХों рдХे рдк्рд░рддि рдЬीрд╡ों рдХी рдЕрдиुрдХ्рд░िрдпा рдк्рд░ाрдпः рдЙрдирдХे рд╢рд░ीрд░ рдЕंрдЧ рдХी рдЧрддि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрддी рд╣ै। 

рдЙрдж्рджीрдкрдХों рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдиुрдХ्рд░िрдпा рдЬीрд╡ों рдХा рдПрдХ рдЕрднिрд▓ाрдХ्рд╖рдгिрдХ рдЧुрдг рд╣ै। рдЬंрддु рдЕрдиेрдХ рддрд░ीрдХों рд╕े рдЙрдж्рджीрдкрдХों рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдиुрдХ्рд░िрдпा рджिрдЦाрддे рд╣ैं рдХ्рдпोंрдХि рдЗрдирдоें рдПрдХ рддांрдд्рд░िрдХ рддंрдд्рд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рдкрд░ंрддु рдкौрдзों рдоें рдпрд╣ рд╕ीрдоिрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдкौрдзों рдоें рдХोрдИ рддांрдд्рд░िрдХ рддंрдд्рд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै। 


рдЙрдж्рджीрдкрдХों рдХे рдк्рд░рддि рдЙрдЪिрдд рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрд╕ी рдЬीрд╡ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдЕंрдЧों рдХा рд╕ुрд╕ंрдЧрдаिрдд рдвंрдЧ рд╕े рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиा рд╕рдорди्рд╡рдпрди рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। 


рдкौрдзों рдоें рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдПрд╡ं рд╕рдорди्рд╡рдп ( Control and Coordination in Plants)


рдкौрдзे рдЙрдж्рджीрдкрдХों рдЬैрд╕े рдк्рд░рдХाрд╢, рдЧुрд░ुрдд्рд╡, рд░рд╕ाрдпрди, рдЬрд▓ рдЖрджि рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдиुрдХ्рд░िрдпा рдХрд░рддे рд╣ैं। рдкौрдзे рд╣ॉрд░्рдоोрди рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрди рдЙрдж्рджीрдкрдХों рдХे рдк्рд░рддि рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХो рд╕рдорди्рд╡िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдкौрдзें рдмреЭрддे рд╣ुрдП рдмрд╣ुрдд рдзीрд░े рдзीрд░े рд╡िрднिрди्рди рдЙрдж्рджीрдкрдХों рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдиुрдХ्рд░िрдпा рдХрд░рддे рд╣ैं। 



рдкाрджрдк рд╣ोрд░्рдоोрди-

        рдкौрдзों рдоें рдЪाрд░ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдкाрджрдк рд╣ोрд░्рдоोрди рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬो рдкौрдзों рдоें рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдФрд░ рд╕рдорди्рд╡рдп рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпे рдиिрдо्рдиिрд▓िрдЦिрдд рд╣ैं--


1- рдСрдХ्рд╕िрди (Auxins) - рдпрд╣ рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрд░्рдоोрди рд╣ै। рдЬो рдкौрдзों рдХे рд╡ृрдж्рдзि рд╡ाрд▓े рднाрдЧों рдоें рдмрд╣ुрддाрдпрдд рд╕े рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдХोрд╢िрдХा рд╡िрд╡рд░्рдзрди рдПрд╡ं рд╡िрднेрджрди рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрддा рд╣ै।


2- рдЬिрдмрд░ेрд▓िрди (Gibberellin) - рдпрд╣ рднी рдПрдХ рд╡ृрдж्рдзि рд╣ॉрд░्рдоोрди рд╣ै, рдЬो рдСрдХ्рд╕िрди рдХि рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдоें рдХोрд╢िрдХा рд╡ृрдж्рдзि рдФрд░ рд╡िрднेрджрди рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рддा рд╣ै।


3- рд╕ाрдЗрдЯोрдХाрдИрдиिрди (Cytokinin) - рдпрд╣ рдлрд▓ рд╡ृрдж्рдзि рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рддा рд╣ै, рдФрд░ рдХрд▓िрдпों рдХे рд╡ृрдж्рдзि рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ै।


4- рдПрдм्рд╕िрд╕िрдХ рдЕрдо्рд▓ ( Abscisic Acid) - рдпрд╣ рдПрдХ рд╕ंрджрдордХ рд╣ॉрд░्рдоोрди рд╣ै рдЬो рдкौрдзों рдХी рд╡ृрдж्рдзि рдХो рд░ोрдХрддा рд╣ै। 




рдкाрджрдк рдЧрддिрдпाँ


       рдкौрдзे рдЬреЬों рдХे рд╕рд╣ाрд░े рднूрдоि рд╕े рдЬुреЬे рд░рд╣рддे рд╣ैं рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡े рдПрдХ рд╕्рдеाрди рд╕े рджूрд╕рд░े рд╕्рдеाрди рдХो рдЪрд▓ рдлिрд░ рдирд╣ीं рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдлिрд░ рднी рд╡े рдмाрд╣рд░ी рдЙрдж्рджीрдкрдХों рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрдХрд░ рдХुрдЫ рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рдЧрддिрдпाँ рджिрдЦाрддे рд╣ैं। рдЬो рдЕрдиुрд╡рд░्рддрди рдУрд░ рдЕрдиुрдХुрдЮ्рдЪрди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╣ोрддी рд╣ैं। рдХुрдЫ рдЧрддिрдпाँ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╣ैं--


1- рдк्рд░рдХाрд╢ाрдиुрд╡рд░्рддрди - рдк्рд░рдХाрд╢ рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдЕрдиुрдХ्рд░िрдпा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдкौрдзे рдХे рдХिрд╕ी рднाрдЧ рдХी рдЧрддि рдк्рд░рдХाрд╢ाрдиुрд╡рд░्рддрди рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै। 


2- рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдиुрд╡рд░्рддрди - рдЧुрд░ुрдд्рд╡ рдХी рдЕрдиुрдХ्рд░िрдпा рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдкौрдзे рдХे рдХिрд╕ी рднाрдЧ рдХी рдЧрддि рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдиुрд╡рд░्рддрди рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै।


3- рд░рд╕ाрдпाрдиुрд╡рд░्рддрди - рдХिрд╕ी рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рдЙрдж्рджीрдкрдХ рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдоें рдкौрдзे рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдЕрдиुрдХ्рд░िрдпा рд░рд╕ाрдпाрдиुрд╡рд░्рддрди рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै।


4- рдЬрд▓ाрдиुрд╡рд░्рддрди - рдЬрд▓ рдХी рдЕрдиुрдХ्рд░िрдпा рдоें рдкोрдзे рдХी рдЧрддि рдЬрд▓ाрдиुрд╡рд░्рддрди рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै। 


5- рд╕्рдкрд░्рд╢ाрдиुрд╡рд░्рддрди - рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХे рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдиुрдХ्рд░िрдпा рдоें рдкौрдзे рдХे рдХिрд╕ी рднाрдЧ рдоें рдЧрддि рд╕्рдкрд░्рд╢ाрдиुрд╡рд░्рддрди рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै। 


6 - рд╕्рдкрд░्рд╢ाрдиुрдХुंрдЪрди - рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХे рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдиुрдХ्рд░िрдпा рдоें рдкौрдзे рдХे рдХिрд╕ी рднाрдЧ рдпा рдЕंрдЧ рдХी рдЧрддि рд╕्рдкрд░्рд╢ाрдиुрдХुंрдЪрди рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै। рдЬैрд╕े рдЫूрдИ рдоुрдИ рдХे рдкौрдзे рдХी рдкрдд्рддिрдпों рдХो рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЙрд╕рдХी рдкрдд्рддिрдпां рдоुрд░рдЭा рдЬाрддी рд╣ैं। 


7 - рдк्рд░рдХाрд╢ाрдиुрдХुंрдЪрди - рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЕрдиुрдХ्рд░िрдпा рдоें рдкोрдзे рдХा рдХोрдИ рднाрдЧ рдк्рд░рдХाрд╢ рдХे рдк्рд░рддि рдЧрддि рдХрд░рддा рд╣ै। рдЬैрд╕े рдлूрд▓ों рдХी рдкंрдЦुреЬिрдпों рдХा рдЦिрд▓рдиा рдФрд░ рдоुрд░рдЭाрдиा। 






No comments:

Powered by Blogger.