Subscribe Us

Most important Question and answer : рдЬैрд╡ рдк्рд░рдХ्рд░рдо, рдХрдХ्рд╖ा 10 рд╡िрдЬ्рдЮाрди

 рд▓рдШु рдЙрдд्рддрд░ीрдп рдк्рд░рд╢्рди


рдк्рд░рд╢्рди 1 - рдоाрдирд╡ рд╡ृрдХ्рдХ рдХे рджो рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░्рдпों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХीрдЬिрдпे ? рдХृрдд्рд░िрдо рд╡ृрдХ्рдХ рдХे рдХाрд░्рдп рдХी рдХ्рд░िрдпा рдХ्рдпा рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рдоाрдирд╡ рд╡ृрдХ्рдХ рдХे 2 рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░्рдп рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ैं- 

(i) рдоूрдд्рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрди्рдп рдЙрдкाрдкрдЪрдпी рдХ्рд░िрдпाрдУं рдоें рдЬрдиिрдд рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рдпुрдХ्рдд рдкрджाрд░्рдеों рдХा рдЙрдд्рд╕рд░्рдЬрди ।

(ii) рд╢рд░ीрд░ рдХे рдЕंрдЧों рдоें рдЖрдпрдиों рддрдеा рдЬрд▓ рдХा рдСрд╕्рдоोрд░ेрдЧुрд▓рд╢рди ।


рдПрдХ рдХृрдд्рд░िрдо рд╡ृрдХ्рдХ рдоें рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрдиी рдЕрдкрд╢िрд╖्рдЯ рдкрджाрд░्рдеों рдХो рдиिрдХाрд▓рдиे рдХी рдХ्рд░िрдпा рдЕрдкोрд╣рди ( Dialysis) рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै।


рдк्рд░рд╢्рди 2 - рд╢्рд╡рд╕рди рдХे рд▓िрдП рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд░िрдпा рдоें рдЬрд▓ीрдп рдЬीрд╡ рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд╕्рдерд▓ीрдп рдЬीрд╡ рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд▓ाрднрджाрдпрдХ рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рдЬрд▓ीрдп рдЬीрд╡ рд╢्рд╡рд╕рди рд╣ेрддु рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдЬрд▓ рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं । рдЬрд▓ рдоें рдШुрд▓ी рд╣ुрдИ рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдХी рдоाрдд्рд░ा рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдоें рдкाрдИ рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдХी рдоाрдд्рд░ा рд╕े рдмрд╣ुрдд рдХрдо рд╣ोрддी рд╣ै । рд╕्рдерд▓ीрдп рдЬीрд╡ों рдХो рдк्рд░рдЪुрд░ рдоाрдд्рд░ा рдоें рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдоिрд▓рддी рд╣ै । рдЬрд▓ рдоें рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдХी рдХрдоी рдХे рдХाрд░рдг рдЬрд▓ीрдп рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХी рд╢्рд╡ाрд╕ рджрд░ рд╕्рдерд▓ीрдп рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддी рд╣ै।


рдк्рд░рд╢्рди 3 - рдкाрджрдкों рдоें рднोрдЬрди рдХा рд╕्рдеाрдиांрддрд░рдг рдХैрд╕े рд╣ोрддा рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рдкрдд्рддिрдпों рдоें рдк्рд░рдХाрд╢ рд╕ंрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдмрдиे рднोрдЬ्рдп рдкрджाрд░्рдеों рдХा рдкौрдзे рдХे рд╡िрднिрди्рди рднाрдЧों рдоें рд╡िрддрд░рдг рдл्рд▓ोрдПрдо рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрддा рд╣ै । рдкौрдзों рдоें рднोрдЬ्рдп рдкрджाрд░्рдеों рдХा рд╕्рдеाрдиांрддрд░рдг рдШुрд▓рдирд╢ीрд▓ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╣ोрддा рд╣ै। 


рдк्рд░рд╢्рди 4 - рд╣рдоाрд░े рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╣ीрдоोрдЧ्рд▓ोрдмिрди рдХी рдХрдоी рдХे рдХ्рдпा рдкрд░िрдгाрдо рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рд╣рдоाрд░े рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╣ीрдоोрдЧ्рд▓ोрдмिрди рдХी рдХрдоी рдХे рдХाрд░рдг рдлेрдлреЬों рд╕े рд╢рд░ीрд░ рдХी рдХोрд╢िрдХाрдУं рддрдХ рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рд▓े рдЬाрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдХрдо рд╣ो рдЬाрдПрдЧी । рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдХी рдХрдоी рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╢рд░ीрд░ рдоें рднोрдЬ्рдп рдкрджाрд░्рдеों рдХा рдСрдХ्рд╕ीрдХрд░рдг рдХाрдо рдоाрдд्рд░ा рдоें рд╣ोрдЧा, рдЗрд╕рд╕े  рдЬैрд╡िрдХ рдХाрд░्рдпों рдХे рд▓िрдП рдХрдо рдКрд░्рдЬा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ोрдЧी। рдКрд░्рдЬा рдХी рдХрдоी рдХे рдХाрд░рдг рдердХाрди рдЬрд▓्рджी рдорд╣рд╕ूрд╕ рд╣ोрдЧी। рд╣ीрдоोрдЧ्рд▓ोрдмिрди рдХी рдХрдоी рдХे рдХाрд░рдг рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рд░ोрдЧ рдХो anaemia рдПрдиीрдоिрдпा рдХрд╣рддे рд╣ैं। рд╣ीрдоोрдЧ्рд▓ोрдмिрди рдХी рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдХрдоी рдХे рдХाрд░рдг рдоृрдд्рдпु рднी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। 


рдк्рд░рд╢्рди 5 - рд╣рдоाрд░े рдЕрдоाрд╢рдп рдоें рдЕрдо्рд▓ рдХी рдХ्рдпा рднूрдоिрдХा рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рд╣рдоाрд░े рдЕрдоाрд╢рдп рдоें рдЕрдо्рд▓ рдХी рднूрдоिрдХा рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ै - 

(i) рдк्рд░ोрдЯीрди рдкाрдЪрдХ рдПंрдЬाрдЗрдо рдЕрдо्рд▓ рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдоें рд╣ी рд╕рдХ्рд░िрдп рдкेрдк्рд╕िрди рдоें рдмрджрд▓рддा рд╣ै।

(ii) рдЕрдо्рд▓ рдХे рдХाрд░рдг рднोрдЬрди рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдЬीрд╡ाрдгु рдирд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं ।

(iii) рдЕрдо्рд▓ рднोрдЬрди рдХो рд╕реЬрдиे рд╕े рд░ोрдХрддा рд╣ै।

(iv) рдЕрдо्рд▓ рдХे рдХाрд░рдг рдЕрд╕्рдеिрдпां рдЖрджि рдХрдаोрд░ рдкрджाрд░्рде рдШुрд▓ рдЬाрддे рд╣ैं , рдпा рдлूрд▓ рдЬाрддे рд╣ैं рдЬिрд╕рд╕े рдЗрдирдХा рдпांрдд्рд░िрдХ рдкाрдЪрди рд╕ुрдЧрдорддा рд╕े рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।


рдк्рд░рд╢्рди 6- рдХिрд╕ी рдкौрдзे рд╕े рдЬाрдЗрд▓рдо рдиिрдХाрд▓ рджेрдиे рдкрд░ рдЙрд╕ рдкрд░ рдХ्рдпा рдк्рд░рднाрд╡ рдкреЬेрдЧा ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рдЬреЬें рдоृрджा рд╕े рдЬрд▓ рдПрд╡ं рдЦрдиिрдЬ рд▓рд╡рдгों рдХा рдЕрд╡рд╢ोрд╖рдг рдХрд░рддी рд╣ैं। рдЕрд╡рд╢ोрд╖िрдд рдХिрдпे рдЧрдП рдЬрд▓ рддрдеा рдЦрдиिрдЬ рд▓рд╡рдг рдЬाрдЗрд▓рдо рд╡ाрд╣िрдХाрдУं рддрдеा рд╡ाрд╣िрдиिрдХाрдУं рдж्рд╡ाрд░ा рдкौрдзे рдХे рд╡िрднिрди्рди рднाрдЧों рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдпे рдЬрд▓ рдПрд╡ं рдЦрдиिрдЬ рдкрд░िрд╡рд╣рди рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдкौрдзों рдХो рдпांрдд्рд░िрдХ рд╕рд╣ाрдпрддा рднी рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрджि рдкौрдзे рд╕े рдЬाрдЗрд▓рдо рдиिрдХाрд▓ рджिрдпा рдЬाрдП рддो рдкौрдзों рдХो рдкोрд╖рдг рддрдеा рдпांрдд्рд░िрдХ рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ोрдЧी рддрдеा рд╡рд╣ рдоृрдд рд╣ो рдЬाрдПрдЧा


рдк्рд░рд╢्рди 7 - рднोрдЬрди рдХे рдкाрдЪрди рдоें рд▓ाрд░ рдХी рдХ्рдпा рднूрдоिрдХा рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рд▓ाрд░ рдоें 99.5% рдЬрд▓, рд╢्рд▓ेрд╖्рдо , рдЯाрдпрд▓िрди рддрдеा рд▓ाрдЗрд╕ोрдЬाрдЗрдо рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬрд▓ рднोрдЬрди рдХो рдЧिрд▓ा рдХрд░рддा рд╣ै। рд╢्рд▓ेрд╖्рдо рдХे рдХाрд░рдг рднोрдЬрди рдЪिрдХрдиा рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै । рдЬिрд╕рд╕े рднोрдЬрди рдХो рдЪрдмाрдиे рдФрд░ рдиिрдЧрд▓рдиे рдоें рд╕ुрд╡िрдзा рд╣ोрддी рд╣ै। рдЯाрдпрд▓िрди рдПंрдЬाрдЗрдо рд╕्рдЯाрд░्рдЪ рдХो рдоाрд▓्рдЯोрдЬ рдоें рдмрджрд▓рддा рд╣ै। рд▓ाрдЗрд╕ोрдЬाрдЗрдо рдЬीрд╡ाрдгु рдЖрджि рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдЬीрд╡ों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рддा рд╣ै। рд▓ाрд░ рдХे рдХाрд░рдг рднोрдЬрди рдХे рд╕्рд╡ाрдж рдХो рдкрд╣рдЪाрдирдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдоिрд▓рддी рд╣ै। 



рдк्рд░рд╢्рди 8 - рд╡ाрд╖्рдкोрдд्рд╕рд░्рдЬрди рд╕े рдЖрдк рдХ्рдпा рд╕рдордЭрддे рд╣ैं ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рдкौрдзों рдХे рд╡ाрдпрд╡ीрдп рднाрдЧों рд╕े рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдЬрд▓ рд╣ाрдиि рдХो рд╡ाрд╖्рдкोрдд्рд╕рд░्рдЬрди рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдоुрдЦ्рдпрддрдпा рд╕्рдЯोрдоेрдЯा рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡рддрд░ंрдз्рд░ рддрдеा рдХ्рдпूрдЯिрдХрд▓ рд╡ाрд╖्рдкोрдд्рд╕рд░्рдЬрди рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ोрддे рд╣ैं।


рдк्рд░рд╢्рди 9 - рдкрдЪे рд╣ुрдП рднोрдЬрди рдХो рдЕрд╡рд╢ोрд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЫोрдЯी рдЖंрдд рдоें рдХ्рдпा рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ोрддी рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рдХ्рд╖ुрдж्рд░ांрдд्рд░ рдХी рднीрддрд░ी рд╕рддрд╣ рдкрд░ рд▓ाрдЦों рдЙंрдЧрд▓ी рдЬैрд╕ी рд░рд╕ंрдХुрд░ рддрдеा рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд░рд╕ांрдХुрд░ рдкाрдП рдЬाрддे рд╣ैं । рдЬिрдирдХे рдХाрд░рдг рдЫोрдЯी рдЖंрдд рдХी рдЕрд╡рд╢ोрд╖рдг рд╕рддрд╣ рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 600 рдЧुрдиा рд╡ृрдж्рдзि рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рд░рд╕ंрдХुрд░ рдоें рд░рдХ्рдд рдХोрд╢िрдХाрдУं рддрдеा рд▓рд╕िрдХा рдХोрд╢िрдХाрдУं рдХा рдЬाрд▓ рдлैрд▓ा рд░рд╣рддा рд╣ै। рд╡рд╕ीрдп рдЕрдо्рд▓ рддрдеा рдЧ्рд▓िрд╕рд░ॉрд▓ рдХा рдЕрд╡рд╢ोрд╖рдг рд▓рд╕िрдХा рдХोрд╢िрдХाрдУं рдж्рд╡ाрд░ा рддрдеा рдЕрди्рдп рдкрдЪे рд╣ुрдП рднोрдЬ्рдп рдкрджाрд░्рдеों рдХा рдЕрд╡рд╢ोрд╖рдг рд░рдХ्рдд рдХेрд╢िрдХाрдУं рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрддा рд╣ै। 



рдк्рд░рд╢्рди 10 - рдк्рд░рдХाрд╢ рд╕ंрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХे рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдХाрд░рдХ рдХ्рдпा рд╣ैं ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рдк्рд░рдХाрд╢ рд╕ंрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХ्рд░िрдпा рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдХाрд░рдХों рдХो рджो рднाрдЧों рдоें рдмांрдЯा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै - 

(i) рд╡ाрд╣्рдп рдХाрд░рдХ - рдпे рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд░ूрдк рдоें рдХ्рд░िрдпा рдХी рджрд░ рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЬैрд╕े рдк्рд░рдХाрд╢, рддाрдкрдоाрди, рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб , рдЬрд▓ рдЖрджि рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░рдХ рд╣ैं। 

(ii) рдЖंрддрд░िрдХ рдХाрд░рдХ - рдпे рдЕрдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд░ूрдк рд╕े рдХ्рд░िрдпा рдХी рджрд░ рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЬैрд╕े рдкрдд्рддी рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा, рдкрд░्рдгрд╣рд░िрдо рдХी рдоाрдд्рд░ा, рддрдеा рдкрдд्рддी рдХी рдЖрдпु рдЖрджि рдк्рд░рдоुрдЦ рдЖंрддрд░िрдХ рдХाрд░рдХ рд╣ैं। 


Click here for next




рдЬैрд╡ рдк्рд░рдХ्рд░рдо : рдХрдХ्рд╖ा 10 рдкाрда-6 Important Question

рдЕрддि рд▓рдШु рдЙрдд्рддрд░ीрдп рдк्рд░рд╢्рди

рдк्рд░рд╢्рди 1- рдХोрдИ рд╡рд╕्рддु рд╕рдЬीрд╡ рд╣ै рдпा рдиिрд░्рдЬीрд╡ , рдЗрд╕рдХा рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╣рдо рдХिрд╕ рдоाрдкрджंрдб рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ेंрдЧे?

рдЙрдд्рддрд░- рдЬिрд╕ рд╡рд╕्рддु рдоें рдЧрддि рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ै рдЙрд╕े рд╣рдо рд╕рдЬीрд╡ рдХрд╣рддे рд╣ैं।

рдк्рд░рд╢्рди 2- рдХिрд╕ी рдЬीрд╡ рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрди рдХрдЪ्рдЪी рд╕ाрдордЧ्рд░िрдпों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै?

рдЙрдд्рддрд░- рдХिрд╕ी рдЬीрд╡ рдж्рд╡ाрд░ा рдХाрд░्рдмрди рдЕрдзाрд░िрдд рдЕрдгुрдУं рдЬैрд╕े -рдХाрд░्рдмрди рдбाрдИ рдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрдЪ्рдЪे рдкрджाрд░्рде рдХे рд░ूрдк рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।


рдк्рд░рд╢्рди 3- рдк्рд░рдХाрд╢ рд╕ंрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХी рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╕рдоीрдХрд░рдг рд▓िрдЦिрдП? 

рдЙрдд्рддрд░- 6CO2 + 12H2O         =     C6H12O6 + 6O2 + 6H2


рдк्рд░рд╢्рди 4- рджाрд░ू рдКрддрдХ(Xylem)  рдХे рджो рдк्рд░рдХाрд░ों рдХे рдЕрд╡рдпрд╡ों рдХे рдиाрдо рд▓िрдЦिрдП?

рдЙрдд्рддрд░ - рджाрд░ू рдКрддрдХ рдХे рдоुрдЦ्рдп рдЕрд╡рдпрд╡ рд╡ाрд╣िрдиिрдХाрдПँ рддрдеा рд╡ाрд╣िрдХाрдПं рд╣ोрддे рд╣ैं।


рдк्рд░рд╢्рди 5- рдк्рд░рдХाрд╢ рд╕ंрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдоें рдпोрдЧрджाрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдКрддрдХ рдХा рдиाрдо рд▓िрдЦिрдП?

рдЙрдд्рддрд░ - рдЦрдо्рдн рдКрддрдХ (Palisade tissue) 


рдк्рд░рд╢्рди 6 - рдХिрд╕ी рдЬрд▓ीрдп рдк्рд░ाрдгी рдЬैрд╕े рдордЫрд▓ी рдоें рд╢्рд╡рд╕рди рдЕंрдЧों рдХा рдиाрдо рд▓िрдЦिрдП ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рдордЫрд▓िрдпों рдоें рд╢्рд╡рд╕рди рдХ्рд░िрдпा рдХ्рд▓ोрдо (Gills) рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрддी рд╣ै।


рдк्рд░рд╢्рди 7 - рдкौрдзों рдоें рдЬрд▓ рддрдеा рднोрдЬрди рдХा рдкрд░िрд╡рд╣рди рдХिрд╕ рдКрддрдХ рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрддा рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рдЬрд▓ рдХा рд╕ंрд╡рд╣рди рджाрд░ू рдКрддрдХ (xylem) рдж्рд╡ाрд░ा, рдФрд░ рднोрдЬрди рдХा рд╕ंрд╡рд╣рди рдл्рд▓ोрдПрдо рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрддा рд╣ै।


рдк्рд░рд╢्рди 8 - ATP рдХा рдкूрд░ा рдиाрдо рдХ्рдпा рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - Adinosine Tri phosphate 


рдк्рд░рд╢्рди 9 - рддрд░рд▓ рд╕ंрдпोрдЬी рдКрддрдХ рдХे рджो рдЙрджाрд╣рд░рдг рд▓िрдЦिрдП ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рд░ुрдзिрд░ рдПрд╡ं рд▓рд╕िрдХा ।


рдк्рд░рд╢्рди 10 - рдордиुрд╖्рдп рдХी рдЙрд╕ рдЧ्рд░ंрдеि рдХा рдиाрдо рд▓िрдЦिрдП рдЬो рд╣ॉрд░्рдоोрди рддрдеा рдПंрдЬाрдЗрдо рджोрдиों рд╕्рд░ाрд╡िрдд рдХрд░рддी рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рдЕрдЧ्рдиाрд╢рдп ।


рдк्рд░рд╢्рди 11 - рд╕рд░्рд╡рджाрддा рд░ुрдзिрд░ рд╡рд░्рдЧ рдХौрди рд╕ा рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рд░ुрдзिрд░ рд╡рд░्рдЧ рдУ "O" ।


рдк्рд░рд╢्рди 12 - рд╕рд░्рд╡рдЧ्рд░ाрд╣ी рд░ुрдзिрд░ рд╡рд░्рдЧ рдХौрди рд╕ा рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рд░ुрдзिрд░ рд╡рд░्рдЧ "AB" ।


рдк्рд░рд╢्рди 13 - рд░ुрдзिрд░ рдХा рдердХ्рдХा рдмрдирдиे рдоें рдХौрди рд╕ी рдХрдгिрдХाрдПं рднाрдЧ рд▓ेрддी рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рд░ुрдзिрд░ рдХा рдердХ्рдХा рдмрдирдиे рдоें рд░ुрдзिрд░ рдк्рд▓ेрдЯрд▓ेрдЯ्рд╕ рднाрдЧ рд▓ेрддी рд╣ैं।


рдк्рд░рд╢्рди 14 - ECG рдХ्рдпा рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рдПрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ोрдХाрд░्рдбिрдпोрдЧ्рд░ाрдл рд╣ृрджрдп рд╕्рдкंрджрди рдХ्рд░िрдпा рдХी рдЧ्рд░ाрдлिрдп рд░िрдХॉрд░्рдбिंрдЧ рдХो рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े рд╣ृрджрдп рд╕ंрдмंрдзी рд░ोрдЧों рдХा рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै।


рдк्рд░рд╢्рди 15 - рд╡ाрд╖्рдкोрдд्рд╕рд░्рдЬрди рдХा рдХोрдИ рдПрдХ  рдХाрд░्рдп рд▓िрдЦिрдП ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рд╡ाрд╖्рдкोрдд्рд╕рд░्рдЬрди рдХे рдХाрд░рдг рдкौрдзों рдоें рдЦрдиिрдЬ рд▓рд╡рдгों рдХा рд╡िрддрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै।


рдк्рд░рд╢्рди 16 - рд╣рдоाрд░े рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╡рд╕ा рдХा рдкाрдЪрди рдХрд╣ाँ рд╣ोрддा рд╣ै ?

рдЙрдд्рддрд░ - рдЕрдоाрд╢рдп рддрдеा рдХ्рд╖ुрдж्рд░ांрдд्рд░ рдоें рд╡рд╕ा рдХा рдкाрдЪрди рд▓ाрдЗрдкेрдЬ рдПंрдЬाрдЗрдо рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рд╣ोрддा рд╣ै। рд▓ाрдЗрдкेрдЬ рдПंрдЬाрдЗрдо рд╡рд╕ा рдХो рд╡рд╕ीрдп рдЕрдо्рд▓ рддрдеा рдЧ्рд▓िрд╕рд░ॉрд▓ рдоें рддोреЬ рджेрддा рд╣ै ।


рдк्рд░рд╢्рди 17 - рд░рдХ्рддрджाрдм рдХिрд╕ рдЙрдкрдХрд░рдг рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдоाрдкा рдЬाрддा рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рд░рдХ्рдд рджाрдм рдиाрдкрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕्рдлिрдЧ्рдоोрдоैрдиोрдоीрдЯрд░ ( Sphygmomanometer ) рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।


рдк्рд░рд╢्рди 18 - рдмाрдШ рдЬैрд╕े рдоांрд╕ाрд╣ाрд░ी рдХी рдХ्рд╖ुрдж्рд░ांрдд्рд░ ( рдЫोрдЯी рдЖंрдд )рдЫोрдЯी рдХ्рдпों рд╣ोрддी рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рдоांрд╕ाрд╣ाрд░ी рднोрдЬрди рдХी рдк्рд░рдХृрддि рдк्рд░ाрдгी рд╢рд░ीрд░ рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЗрд╕рдХा рдкाрдЪрди рд╢ीрдШ्рд░ рд╣ो рдЬाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЗрдирдХी рдХ्рд╖ुрдж्рд░ांрдд्рд░ рдЫोрдЯी рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै ।


рдк्рд░рд╢्рди 19 - рдоाрдирд╡ рд╢рд░ीрд░ рдоें рдкिрдд्рдд рдХा рднंрдбाрд░рдг рдХрд╣ाँ рд╣ोрддा рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рдкिрдд्рддाрд╢рдп рдоें ।


рдк्рд░рд╢्рди 20 - рдбाрдпाрдл्рд░ाрдо рдордиुрд╖्рдп рдХे рдХिрд╕ рддंрдд्рд░ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рднाрдЧ рд╣ै ? 

рдЙрдд्рддрд░ - рд╢्рд╡рд╕рди рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд ।


Click here for next





2 рдирд╡ंрдмрд░ рд╕े рдЦुрд▓ेंрдЧे рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдХे рд╕्рдХूрд▓ : 10 рд╡ीं рдФрд░ 12рд╡ीं


рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдд्рд░िрд╡ेंрдж्рд░ рд░ाрд╡рдд рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдоें рдХैрдмिрдиेрдЯ рдмैрдардХ рдмुрдзрд╡ाрд░ рдХो рдЖрдпोрдЬिрдд рдХी рдЧрдИ।  рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдХैрдмिрдиेрдЯ рдиे рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рд╕्рдХूрд▓ рдЦोрд▓े рдЬाрдиे рдХो рд▓ेрдХрд░ рдлैрд╕рд▓ा рд▓े рд▓िрдпा рд╣ै। рдмैрдардХ рдоें рдиिрд░्рдгрдп рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдкрд╣рд▓े рдЪрд░рдг рдоें рдПрдХ рдирд╡рдо्рдмрд░ рд╕े 10 рд╡ीं рдФрд░ 12 рд╡ीं рдХे рд╕рд░рдХाрд░ी рд╡ рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рд╕्рдХूрд▓ рдЦोрд▓े рдЬाрдПंрдЧे। рд╣ाрд▓ांрдХि, 01 рдирд╡ंрдмрд░ рдХो рд░рд╡िрд╡ाрд░ рд╣ोрдиे рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рд╕्рдХूрд▓ 02 рдирд╡рдмंрд░ рд╕े рдЦुрд▓ेंрдЧे। 

рдЗрд╕ рджौрд░ाрди рд╕рднी рд╕рд░рдХाрд░ी, рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдЧрдд рддрд░ीрдХे рд╕े рдкрдв़ाрдИ рд╣ोрдЧी। рдбिрдЧ्рд░ी рдХॉрд▓ेрдЬ рд╕рд╣िрдд рдЕрди्рдп рдХрдХ्рд╖ाрдУं рдкрд░ рдлैрд╕рд▓ा рдмाрдж рдоें рд╣ाрд▓ाрдд рджेрдЦрдХрд░ рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा। рдмुрдзрд╡ाрд░ рдХो рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдд्рд░िрд╡ेंрдж्рд░ рд░ाрд╡рдд рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдоें рд╣ुрдИ рдХैрдмिрдиेрдЯ рдмैрдардХ рдоें рдпрд╣ рдиिрд░्рдгрдп рд▓िрдпा рдЧрдпा। рдмैрдардХ рдоें 18 рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ों рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рд╣ुрдИ, рдЬिрдирдоें рд╕े рдПрдХ рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рдкрд░ рдХрдоेрдЯी рдмрдиाрдИ рдЧрдИ, рдЬрдмрдХि рдЕрди्рдп рд╕рднी рдХो рд╣рд░ी рдЭंрдбी рджे рджी рдЧрдИ।  





рд╢ाрд╕рдХीрдп рдк्рд░рд╡рдХ्рддा рдорджрди рдХौрд╢िрдХ рдиे рдмрддाрдпा рдХि рдк्рд░рдердо рдЪрд░рдг рдоें рджो рдирд╡ंрдмрд░ рд╕े рд╕िрд░्рдл рджрд╕рд╡ीं рдФрд░ рдмाрд╣рд░рд╡ीं рдХे рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд▓िрдП рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдкрдв़ाрдИ рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдЧрдд рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ोрдЧी। рдХेंрдж्рд░ рд╕рд░рдХाрд░ рд╕्рдХूрд▓ рдЦोрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП рдкрд╣рд▓े рд╣ी рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рдЕрдзिрдХृрдд рдХрд░ рдЪुрдХी рдеी, рдЗрд╕ी рдХ्рд░рдо рдоें рдПрд╕рдУрдкी рднी рдЬाрд░ी рд╣ो рдЪुрдХी рд╣ै। рдХрдХ्рд╖ा рд╕ंрдЪाрд▓рди рдХे рд╕рдордп рдПрд╕рдУрдкी рдХा рдкाрд▓рди рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा।

 рдХौрд╢िрдХ рдиे рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХिрдпा рд╕ाрдоाрди्рдп рддौрд░ рдкрд░ рд╕्рдХूрд▓ рдЦोрд▓рдиे рдХे рджौрд░ाрди рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХे рдоाрдорд▓े рдЖрдиे рдкрд░ рд╕्рдХूрд▓ рд╕ंрдЪाрд▓рдХों рдХो рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ рдирд╣ीं рдоाрдиा рдЬा рд╕рдХрддा, рдЕрд▓рдмрдд्рддा рдпрджि рд╕्рдХूрд▓ рддрдп рдПрд╕рдУрдкी рдХा рдкाрд▓рди рдирд╣ीं рдХрд░рддे рд╣ैं рддो рдРрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдоें рдЬрд░ूрд░ी рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рдХी рдЬाрдПрдЧी।

рд╕рд░рдХाрд░ рд╕्рдХूрд▓ рдЦोрд▓рдиे рдХो рд▓ेрдХрд░ рджोрд╣рд░ी рдоुрд╢्рдХिрд▓ рдоें рдлंрд╕ рдЧрдИ рдеी। рдЬिрд▓ा рд╕्рддрд░ рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдлीрдбрдмैрдХ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдкрд╣рд▓े рдиौंрд╡ी рд╕े 12рд╡ीं рдХे рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд▓िрдП рд╕्рдХूрд▓ рдЦोрд▓рдиे рдХा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рдеा। рд▓ेрдХिрди рдХैрдмिрдиेрдЯ рдиे рдпूрд░ोрдк рд╕рд╣िрдд рджेрд╢ рдоें рд╣ी рдХुрдЫ рд░ाрдЬ्рдпों рдоें рд╕्рдХूрд▓ рдЦोрд▓рдиे рдХे рдмाрдж рдХोрд╡िрдб рдоाрдорд▓े рдмрдв़рдиे рдХी рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП, рдлिрд▓рд╣ाрд▓ рд╕िрд░्рдл рдмोрд░्рдб рдХрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд▓िрдП рд╣ी рд╕्рдХूрд▓ рдЦोрд▓рдиे рдХी рдЗрдЬाрдЬрдд рджी рд╣ै। рдЗрдзрд░, рдХौрд╢िрдХ рдиे рдмрддाрдпा рдХि рдХोрдЪिंрдЧ рд╕ंрд╕्рдеाрди рдЦोрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП рднी рдЬिрд▓ाрдзिрдХाрд░िрдпों рдХो рдЕрдзिрдХृрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЬिрд▓ाрдзिрдХाрд░ी рд╕्рдеाрдиीрдп рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рдоुрддाрдмिрдХ рдПрд╕рдУрдкी рдХे рддрд╣рдд рдХोрдЪिंрдЧ рд╕ंрд╕्рдеाрди рдЦोрд▓рдиे рдХी рдЗрдЬाрдЬрдд рджे рд╕рдХрддे рд╣ैं।

New Revised Syllabus : Class 10 (Science). Uttarakhand Board 2020-21

 Class – X

REVISED SYLLABUS

(For the Session of 2020-21 Only)

SCIENCE

(THEORY)



Theme : Materials

Unit 1 : Chemical Substances - Nature and Behaviour


Acids, bases and salts : General properties, examples and uses, concept of pH scale, importance of pH in everyday life; preparation and uses of sodium hydroxide, Bleaching powder, Baking soda, washing soda and Plaster of Paris.


Chemical reactions : Chemical Equation, Types of chemical reactions : combination, decomposition,displacement, double displacement, precipitation, neutralization, oxidation and reduction in terms of gain and loss of oxygen and hydrogen.


Metals and non metals : General properties of Metals and Non-metals, reactivity series, Formationand properties of ionic compounds, 


Carbon Compounds : Covalent bonding in carbon compounds. Versatile nature of carbon,


Periodic classification of elements : Modern Periodic table, Gradation in Properties.


Theme : The world of the living

Unit 2 : World of Living


Life Processes : "living" things; Basic concept of nutrition, respiration, transport and excretion inplants and animals.


Reproduction : Reproduction in animal and plants (asexual and sexual). Need for and methods offamily planning. Safe sex vs HIV/AIDS. Child bearing and women's health.


Heridity and evolution : Heridity; Origin of life : brief introduction;



Theme : How things work.

Unit 3 : Effects of Current


Potential difference and electric current. Ohm's law; Resistance, Factors on which the resistance of a conductor depends. Series combination of resistors, parallel combination of resistors; Heating effect of Electric current; Electric Power, Inter relation between P, V, I and R.



Magnets : Magnetic field, field lines, field due to a current carrying wire, field due to current carryingcoil or solenoid; Force on current carrying conductor, Fleming's left hand rule. Electro magnetic induction. Induced potential difference, Induced current. Fleming's Right Hand Rule



Theme : Natural Phenomena


Unit 4 : Reflection of light at curved surfaces, Images formed by spherical mirrors, centre ofcurvature, principal axis, principal focus, focal length. Mirror Formula (Derivation not required), Magnification.






Refraction; laws of refraction, refractive index.


Refraction of light by spherical lens, Image formed by spherical lenses, Lens formula (Derivation not required),


Magnification. Power of a lens; Refraction of light through a prism, dispersion of light, scattering of light, applications in daily life.




Theme : Natural Resources



Unit 5 : Conservation of natural resources :Management of natural resources. Conservation andjudicious use of natural resources. Forest and wild life, coal and petroleum conservation. Examples of People's participation for conservation of natural resources.



The Regional environment : Big dams : advantages and limitations; alternatives if any. Waterharvesting. Sustainability of natural resources.



Our Environment : Eco-system, Environmental problems, their solutions. Biodegradable and non-biodegradable, substances ozone depletion.

Food : Where does it come from, NCERT Science 6th

рднोрдЬрди ः рдпрд╣ рдХрд╣ाँ рд╕े рдЖрддा рд╣ै?


рдЖрдЬ рдЖрдкрдиे рдЕрдкрдиे рдШрд░ рдоें рдХ्рдпा рдЦाрдпा рдеा? рдкрддा рд▓рдЧाрдЗрдП рдХि рдЖрдкрдХे рджोрд╕्рдд рдиे рдЖрдЬ рдХ्рдпा рдЦाрдпा рдеा? рдХ्рдпा рдЖрдкрдиे рдХрд▓ рдФрд░ рдЖрдЬ рдПрдХ рд╣ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдЖрд╣ाрд░ рд▓िрдпा рдеा? рдХ्рдпा рдпрд╣ рд╕рдд्рдп рд╣ै рдХि рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╕рдордп рдоें рд╣рдо рднिрди्рди-рднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдЖрд╣ाрд░ рд▓ेрддे рд╣ैं?

1.1 рд╡िрднिрди्рди рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рде

рдХ्рд░िрдпाрдХрд▓ाрдк 1

рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рдЕрдкрдиे рджोрд╕्рддों рд╕े рдЙрди рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рдеों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХीрдЬिрдП рдЬो рд╡े рдкूрд░े рджिрди рдоें рдЦाрддे рд╣ैं। рдпрджि рд╡े рд╡िрднिрди्рди рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рд╣ों рддो рдЙрдирд╕े рднी рдпрд╣ рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХीрдЬिрдП। рдЕрдкрдиी рдиोрдЯрдмुрдХ рдоें рд╕ाрд░рдгी 1.1 рдХी рддрд░рд╣ рдпрдеाрд╕ंрднрд╡ рдЕрдзिрдХ рд╕े рдЕрдзिрдХ рджोрд╕्рддों рдж्рд╡ाрд░ा рдЦाрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрднिрди्рди рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рдеों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдз рдХीрдЬिрдП।

рд╕ाрд░рдгी 1.1ः рд╣рдо рдХ्рдпा рдЦाрддे рд╣ैं?

рдЕрдкрдиे рднोрдЬрди рдоेें рд╣рдо рдЕрдиेрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЪीрдЬें рдЦाрддे рд╣ैं (рдЪिрдд्рд░ 1.1)। рдЦाрдиे рдХी рдпे рд╕рднी рдЪीрдЬें рдХिрд╕рд╕े рдмрдиी рд╣ैं?

рдЪिрдд्рд░ 1.1 рд╡िрднिрди्рди рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рде

рдкрдХे рдЪाрд╡рд▓ рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕ोрдЪो। рд╣рдо рдХрдЪ्рдЪा рдЪाрд╡рд▓ рд▓ेрддे рд╣ैं, рдЙрд╕े рдкाрдиी рдоें рдЙрдмाрд▓рддे рд╣ैं। рдЗрд╕े рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиे рдоें рд╣рдоें рджो рдкрджाрд░्рдеाें рдпा рд╕ंрдШрдЯрдХों рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै।

рджूрд╕рд░ी рдУрд░, рдХुрдЫ рднोрдЬрди рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиे рдоें рд╣рдоें рдХрдИ рд╕ंрдШрдЯрдХों рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрджि рд╣рдо рд╕рдм्рдЬी рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рддो рд╣рдоें рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдХрдЪ्рдЪी рд╕рдм्рдЬिрдпों, рдирдордХ, рдорд╕ाрд▓ा, рддेрд▓ рдЖрджि рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै।

рдХ्рд░िрдпाрдХрд▓ाрдк 2

рд╕ाрд░рдгी 1.1 рдоें рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдз рдХुрдЫ рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рдеों рдХो рдЫाँрдЯिрдП рдФрд░ рдЕрдкрдиे рджोрд╕्рддों рддрдеा рдШрд░ рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рдХे рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХीрдЬिрдП рдХि рдЗрдирдХो рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХौрди-рдХौрди рд╕ी рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдЪाрд╣िрдП? рдЗрдирдХो рд╕ाрд░рдгी 1.2 рдоें рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдз рдХीрдЬिрдП। рд╡рд╕्рддु рдХा рдиाрдо рдФрд░ рдЙрд╕рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдХрдЪ्рдЪी рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХे рдХुрдЫ рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╕ाрд░рдгी 1.2 рдоें рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं, рдХुрдЫ рдЕрди्рдп рдХो рдЗрд╕ рд╕ूрдЪी рдоें рдЬोреЬिрдП।

рд╕ाрд░рдгी 1.2ः рдЦाрдж्рдп рд╡्рдпंрдЬрди рдФрд░ рдЙрдирдХी рдХрдЪ्рдЪी рд╕ाрдордЧ्рд░िрдпाँ

Screenshot-2018-4-21 Chapter 1 pmd - Ch 1 pdf(1)

рд╣рдордиे рдХ्рдпा рджेрдЦा? рдХрдХ्рд╖ा рдоें рдЪрд░्рдЪा рдХीрдЬिрдП рдХि рдХ्рдпा рд╣рдо рд╡िрднिрди्рди рд╡्рдпंрдЬрдиों рдоें рдХुрдЫ рд╕ंрдШрдЯрдХ рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЕрдЪ्рдЫा, рдпे рд╕ंрдШрдЯрдХ рдХрд╣ाँ рд╕े рдЖрддे рд╣ैं?

1.2 рдЦाрдж्рдп рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдПрд╡ं рдЙрдирдХे рд╕्рд░ोрдд

рд╕ाрд░рдгी 1.2 рдоें рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдз рдХुрдЫ рдХрдЪ्рдЪी рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдЬैрд╕े рдлрд▓ рдФрд░ рд╕рдм्рдЬी рдХे рд╕्рд░ोрдд рдХा рдЕрдиुрдоाрди рд▓рдЧाрдиा рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рдЖрд╕ाрди рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै (рдЪिрдд्рд░ 1.2a)। рдпрд╣ рдХрд╣ाँ рд╕े рдЖрддे рд╣ैं? рдиिрд╢्рдЪिрдд् рд░ूрдк рд╕े рдкौрдзों рд╕े। рдЧेрд╣ूँ рдФрд░ рдЪाрд╡рд▓ рдХा рдХ्рдпा рд╕्рд░ोрдд рд╣ै? рдЖрдкрдиे рдзाрди рдФрд░ рдЧेрд╣ूँ рдХे рдЦेрддों рдоें рдЙрдирдХे рдкौрдзों рдХी рдЕрдиेрдХ рдкंрдХ्рддिрдпाँ рджेрдЦी рд╣ोंрдЧी। рдЗрдирд╕े рд╣рдоें рдЕрдиाреЫ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддे рд╣ैं (рдЪिрдд्рд░ 1.3)।



рдЪिрдд्рд░ 1.2 рдЦाрдж्рдп рд╕ंрдШрдЯрдХ рдХे рд╕्рд░ोрдд

рдХुрдЫ рдЕрди्рдп рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рде рдЬैрд╕े, рджूрдз, рдЕंрдбा, рдоुрд░्рдЧा, рдордЫрд▓ी, рдЭींрдЧा, рдоांрд╕ рдЖрджि рд╣рдоें рдЬंрддुрдУं рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддे рд╣ैं (рдЪिрдд्рд░ 1.2b)।

рдХ्рд░िрдпाрдХрд▓ाрдк 3

рдЖрдЗрдП, рд╣рдо рдкूрд░्рд╡ рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдз рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рдеों рдПрд╡ं рдЙрдирдХे рд╕ंрдШрдЯрдХों рдХे рд╕्рд░ोрдд рдЬाрдирдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ें। рдХुрдЫ рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╕ाрд░рдгी 1.3 рдоें рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं, рдХुрдЫ рдФрд░ рдЙрджाрд╣рд░рдг рдЗрд╕ рд╕ूрдЪी рдоें рдЬोреЬिрдП। рдЗрд╕рдХे рд░िрдХ्рдд рд╕्рдеाрдиों рдХी рдкूрд░्рддि рдХीрдЬिрдП।

рдХ्рд░िрдпाрдХрд▓ाрдк 3 рд╕े рд╣рдо рдХ्рдпा рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдиिрдХाрд▓рддे рд╣ैं? рдкौрдзे рд╡िрднिрди्рди рдЦाрдж्рдп рд╕ंрдШрдЯрдХों рдЬैрд╕े рдХि рдЕрди्рди, рд╕рдм्рдЬी рддрдеा рдлрд▓ рдЗрдд्рдпाрджि рдХे рд╕्рд░ोрдд рд╣ैं। рдЬंрддुрдУं рд╕े рд╣рдоें рджूрдз, рдоांрд╕, рдЕंрдбे рддрдеा рдЕрди्рдп рдЬांрддрд╡ рдЙрдд्рдкाрдж рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЧाрдп, рдмрдХрд░ी рддрдеा рднैंрд╕ рджूрдз рджेрдиे рд╡ाрд▓े рдХुрдЫ рд╕ाрдоाрди्рдп рдкрд╢ु рд╣ैं। рджूрдз рдПрд╡ं рд╡िрднिрди्рди рджुрдЧ्рдз рдЙрдд्рдкाрдж рдЬैрд╕े рдХि рдордХ्рдЦрди, рдХ्рд░ीрдо, рдШी, рдкрдиीрд░ рдФрд░ рджрд╣ी рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕ंрд╕ाрд░ рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдХ्рдпा рдЖрдк рдХुрдЫ рдЕрди्рдп рдЬंрддुрдУं рдХे рдиाрдо рдмрддा рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬो рд╣рдоें рджूрдз рджेрддे рд╣ैं?

рд╕ाрд░рдгी 1.2ः рдЦाрдж्рдп рд╡्рдпंрдЬрди ः рд╕ंрдШрдЯрдХ рдЬिрд╕рд╕े рд╡े рдмрдиे рд╣ैं рддрдеा рдЙрдирдХे рд╕्рд░ोрдд

Screenshot-2018-4-21 Chapter 1 pmd - Ch 1 pdf(2)

1.3 рднोрдЬрди рдХे рд░ूрдк рдоें рдкौрдзे рдХे рднाрдЧ рдФрд░ рдЬंрддु-рдЙрдд्рдкाрдж

рдкौрдзे рд╣рдоाрд░े рднोрдЬрди рдХा рдПрдХ рдоुрдЦ्рдп рд╕्рд░ोрдд рд╣ैं। рд╣рдо рдкौрдзे рдХे рдХौрди-рд╕े рднाрдЧ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рде рдХे рд░ूрдк рдоें рдХрд░рддे рд╣ैं? рд╣рдо рдкрдд्рддिрдпों рд╡ाрд▓ी рдЕрдиेрдХ рд╕рдм्рдЬिрдпाँ рдЦाрддे рд╣ैं। рдХुрдЫ рдкौрдзे рдХे рдлрд▓ाें рдХो рднोрдЬрди рдХे рд░ूрдк рдоें рдЦाрддे рд╣ैं। рдХрднी рд╣рдо рдЬреЬ, рдХрднी рддрдиा рддो рдХрднी рдкुрд╖्рдк рднी рднोрдЬрди рдХे рд░ूрдк рдоें рдЦाрддे рд╣ैं (рдЪिрдд्рд░ 1.4)। рдХрднी рдЖрдкрдиे рд╕ीрддाрдлрд▓ (рдХाрд╢ीрдлрд▓) рдХे рдлूрд▓ों рдХो рдЪाрд╡рд▓ рдХी рдкिрдЯ्рдаी рдоें рдбुрдмोрдХрд░ рд╡ рддрд▓рдХрд░ рдкрдХौреЬी рдмрдиाрдХрд░ рдЦाрдпा рд╣ै? рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХीрдЬिрдП।

рдХुрдЫ рдкौрдзों рдХे рджो рдпा рджो рд╕े рдЕрдзिрдХ рднाрдЧ рдЦाрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП рд╕рд░рд╕ों рдХे рдмीрдЬ рд╕े рд╣рдоें рддेрд▓ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै рдПрд╡ं рдЗрд╕рдХी рдкрдд्рддिрдпाें рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕ाрдЧ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдХ्рдпा рдЖрдк рдХेрд▓े рдХे рдкौрдзे рдХे рд╡िрднिрди्рди рднाрдЧों рдХे рдмाрд░े рдоेें рд╕ोрдЪ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ें рд╣рдо рднोрдЬрди рдХे рд░ूрдк рдоें рд▓ेрддे рд╣ैं? рдХ्рдпा рдЖрдк рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рдкौрдзे рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕ोрдЪ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдЬिрд╕рдХे рджो рдпा рдЕрдзिрдХ рднाрдЧ рдЦाрдП рдЬाрддे рд╣ैं?

рдЪिрдд्рд░ 1.4 рдкाрджрдк рдХे рдЦाрдиे рдпोрдЧ्рдп рднाрдЧ

рдХ्рд░िрдпाрдХрд▓ाрдк 4


рд╕ाрд░рдгी 1.3 рдоें рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдз рд╕рднी рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рдеों рдоें рд╕े рдЙрди рд╕ंрдШрдЯрдХों рдХो рдЫाँрдЯिрдП рдЬिрдирдХा рдоुрдЦ्рдп рд╕्рд░ोрдд рдкौрдзे рд╣ैं। рдпे рдкौрдзों рдХे рдХिрди рднाрдЧों рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЗрди рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рдеों рдФрд░ рдкौрдзों рдХे рднाрдЧों рдХो рд╕ाрд░рдгी 1.4 рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдз рдХीрдЬिрдП।

рд╕ाрд░рдгी 1.4ः рднोрдЬрди рдХे рд░ूрдк рдоें рдкौрдзे рдХे рднाрдЧ

Screenshot-2018-4-21 Chapter 1 pmd - Ch 1 pdf(3)



936.png
рдЕрдкрдиे рдЖрд╕-рдкाрд╕ рдХे рдЕрдирдЬाрди рдкौрдзों рдкрд░ рдпрд╣ рджेрдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рди рдХрд░ें рдХि рд╡े рдЦाрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ैं। рдХрднी-рдХрднी рдкौрдзे рд╡िрд╖ैрд▓े рднी рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं।


рдХ्рд░िрдпाрдХрд▓ाрдк 5

рдоूँрдЧ рдЕрдерд╡ा рдЪрдиे рдХे рдХुрдЫ рд╕ूрдЦे рдмीрдЬ рд▓ीेрдЬिрдП। рдЕрдм рдЗрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рдмीрдЬोें рдХो рдЬрд▓ рд╕े рднрд░े рдПрдХ рдкाрдд्рд░ рдоें рдбाрд▓ рджें рддрдеा рдПрдХ рджिрди рдХे рд▓िрдП рдЫोреЬ рджीрдЬिрдП। рдЕрдЧрд▓े рджिрди рдЬрд▓ рдХो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдиिрдХाрд▓ рджें рдФрд░ рдмीрдЬों рдХो рдЧिрд▓ाрд╕ рдоें рд░рд╣рдиे рджें। рдЙрди्рд╣ें рдПрдХ рдЧीрд▓े рдХрдкреЬे рдоें рд▓рдкेрдЯрдХрд░ рдПрдХ рдУрд░ рд░рдЦ рджीрдЬिрдП। рдЕрдм рдХ्рдпा рдЖрдк рдмीрдЬों рдоें рдХुрдЫ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рджेрдЦрддे рд╣ैं? рдХ्рдпा рдПрдХ рдЫोрдЯी-рд╕ी рд╕реЮेрдж рд╕ंрд░рдЪрдиा рдмीрдЬ рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХрд▓ рдЖрддी рд╣ै? рдпрджि рд╣ाँ, рддो рдмीрдЬ рдЕंрдХुрд░िрдд рд╣ो рдЧрдП рд╣ैं (рдЪिрдд्рд░ 1.5 рд╡ 1.6)। рдпрджि рдирд╣ीं, рддो рдмीрдЬों рдХो рдкाрдиी рдоें рдзोрдПँ, рдкाрдиी рдиिрдХाрд▓ рджें рдФрд░ рдЧीрд▓े рдХрдкреЬे рд╕े рдврдХрдХрд░ рдЕрдЧрд▓े рджिрди рдХे рд▓िрдП рдЙрди्рд╣ें рдЫोреЬ рджें। рдХ्рдпा рдЙрд╕ рджिрди рдЖрдкрдХोे рдмीрдЬों рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХрд▓рддा рд╣ुрдЖ рдПрдХ рдЫोрдЯा-рд╕ा рдЕंрдХुрд░ рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै?

 


рдЕंрдХुрд░ों рдХो рд╕ाрд╡рдзाрдиी рд╕े рдзोрдХрд░ рдЖрдк рдЗрди्рд╣ें рдЦा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдпे рдЙрдмाрд▓े рднी рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрдирдоें рдХुрдЫ рдорд╕ाрд▓े рдоिрд▓ाрдиे рдкрд░ рдЦाрдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╕्рд╡ाрджिрд╖्рдЯ рдЕрд▓्рдкाрд╣ाрд░ рддैрдпाрд░ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।

 
рдХ्рдпा рдЖрдк рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рд╢рд╣рдж рдХрд╣ाँ рд╕े рдЖрддा рд╣ै рдпा рдпрд╣ рдХैрд╕े рдЙрдд्рдкाрджिрдд рд╣ोрддा рд╣ै? рдХ्рдпा рдЖрдкрдиे рдПрдХ рдордзुрдордХ्рдЦी рдХा рдЫрдд्рддा рджेрдЦा рд╣ै, рдЬрд╣ाँ рдмрд╣ुрдд-рд╕ी рдордзुрдордХ्рдЦिрдпाँ рднिрдирднिрдиाрдпा рдХрд░рддी рд╣ैं? рдордзुрдордХ्рдЦिрдпाँ рдлूрд▓ों рд╕े рдордХрд░ंрдж (рдоीрдаे рд░рд╕) рдПрдХрдд्рд░िрдд рдХрд░рддी рд╣ैं рдФрд░ рдЗрд╕े рдЕрдкрдиे рдЫрдд्рддे рдоें рднंрдбाрд░िрдд рдХрд░рддी рд╣ैं । рдлूрд▓ рдФрд░ рдЙрдирдХा рдордХрд░ंрдж, рд╡рд░्рд╖ рдХे рдХेрд╡рд▓ рдХुрдЫ рд╕рдордп рдоें рд╣ी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ोрддे рд╣ैैं। рдЕрддः рдордзुрдордХ्рдЦिрдпाँ рдЗрд╕ рдордХрд░ंрдж рдХा рднंрдбाрд░рдг рдХрд░ рд▓ेрддी рд╣ैं рддाрдХि рдкूрд░े рд╡рд░्рд╖ рдЗрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे। рд╣рдо рдПेрд╕े рдЫрдд्рддों рдоें рдордзुрдордХ्рдЦिрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рднंрдбाрд░िрдд рднोрдЬрди рдХा рд╢рд╣рдж рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं।




1.4 рдЬंрддु рдХ्рдпा рдЦाрддे рд╣ैं?

рдХ्рдпा рдЖрдкрдХे рдШрд░ рдоें рдХोрдИ рдПेрд╕ा рдкाрд▓рддू рдкрд╢ु рд╣ै, рдЬिрд╕рдХी рдЖрдк рджेрдЦрднाрд▓ рдХрд░рддे рд╣ो? рдХुрдд्рддा, рдмिрд▓्рд▓ी, рднैंрд╕ рдпा рдмрдХрд░ी? рдлिрд░ рдЖрдкрдХो рдЗрд╕рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рднी рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ोрдЧी рдХि рдЖрдкрдХा рдкाрд▓рддू рдЬाрдирд╡рд░ рдХ्рдпा рдЦाрддा рд╣ै? рдЕрди्рдп рдЬंрддु рдХ्рдпा рдЦाрддे рд╣ैं? рдХ्рдпा рдЖрдкрдиे рдХрднी рдЧिрд▓рд╣рд░ी (рдЪिрдд्рд░ 1.8), рдХрдмूрддрд░, рдЫिрдкрдХрд▓ी рдпा рдЫोрдЯे-рд╕े рдХीрдЯ рдХो рдЦाрдиा рдЦाрддे рджेрдЦा рд╣ै?




рдХ्рд░िрдпाрдХрд▓ाрдк 6

рд╕ाрд░рдгी 1.5 рдоें рдЕрдиेрдХ рдЬंрддुрдУं рдХे рдиाрдо рд▓िрдЦे рд╣ैं। рдЙрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рдЬंрддुрдУं рдж्рд╡ाрд░ा рдЦाрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рднोрдЬрди рднी рд▓िрдЦे рд╣ैं। рд╕ाрд░рдгी рдоें рд░िрдХ्рдд рд╕्рдеाрдиों рдХी рдкूрд░्рддि рдХीрдЬिрдП।

рд╕ाрд░рдгी 1.5ः рдЬंрддु рдФрд░ рдЙрдирдХा рднोрдЬрди

table12

рдХ्рд░िрдпाрдХрд▓ाрдк 7

рдлिрд░ рд╕े рд╕ाрд░рдгी 1.5 рдХो рдз्рдпाрди рд╕े рджेрдЦिрдП рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдЬंрддुрдУं рдХो рддीрди рд╡рд░्рдЧाें рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рдХीрдЬिрдП। рдкрд╣рд▓े рд╡рд░्рдЧ рдоें рдХेрд╡рд▓ рдЙрди рдЬंрддुрдУं рдХे рдиाрдо рд▓िрдЦिрдП рдЬो рдХेрд╡рд▓ рдкौрдзे рдФрд░ рдкाрджрдк-рдЙрдд्рдкाрдж рдЦाрддे рд╣ैं। рдЗрди्рд╣ें рд╢ाрдХाрд╣ाрд░ी рдЬंрддु рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдпрд╣ाँ рдХुुрдЫ рдЬंрддु рдПेрд╕े рд╣ैं рдЬो рджूрд╕рд░े рдк्рд░ाрдгिрдпाें рдХो рдЦाрддे рд╣ैं, рдЗрди्рд╣ें рджूрд╕рд░े рд╡рд░्рдЧ рдоें рд░рдЦрддे рд╣ैं। рдЗрди рдк्рд░ाрдгिрдпाें рдХो рдоांрд╕ाрд╣ाрд░ी рдЬंрддु рдХрд╣рддे рд╣ैैं। рдХ्рдпा рдЖрдк рдХुрдЫ рдПेрд╕े рдЬंрддुрдУं рдХो рдЬाрдирддे рд╣ैं рдЬिрдирдХा рднोрдЬрди, рдкौрдзे рдФрд░ рдЬंрддु, рджोрдиों рд╣ी рд╣ोрддे рд╣ैं? рдЗрди्рд╣ें рддीрд╕рд░े рд╡рд░्рдЧ рдоें рд░рдЦिрдП। рдЗрди्рд╣ें рд╕рд░्рд╡ाрд╣ाрд░ी рдЬंрддु рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЕрдм рдЖрдк рдЗрди्рд╣ें рд╕ाрд░рдгी 1.6 рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рддीрди рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╡рд░्рдЧों рдоें рд▓िрдЦिрдП।

рд╕ाрд░рдгी 1.6

table-1-6



рд╣рдо рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рд╣рдордоें рд╕े рдмрд╣ुрдд-рд╕े рд▓ोрдЧ рдПेрд╕े рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ें рдкрд░्рдпाрдк्рдд рднोрдЬрди рдирд╣ीं рдоिрд▓рддा। рд╣рдоें рдПेрд╕े рдЙрдкाрдп рдЦोрдЬрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рдЬिрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рджेрд╢ рдоें рдЕрдзिрдХ рдЦाрдж्рдп рдЙрдд्рдкाрджрди рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे। рдпрд╣ी рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा, рдмрд▓्рдХि рд╣рдоें рдПेрд╕े рднी рдЙрдкाрдп рдЦोрдЬрдиे рдЪाрд╣िрдП рдЬिрдирд╕े рдпрд╣ рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ो рдХि рдпрд╣ рднोрдЬрди рд╣рдордоें рд╕े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХो рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ो рд╕рдХे।




рднाрд░рдд рдХे рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рджेрд╢ों рдоें рдЦाрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рднोрдЬрди рдоें рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рд╡िрд╡िрдзрддा рд╣ै।

► рд╣рдоाрд░े рднोрдЬрди рдХे рдоुрдЦ्рдп рд╕्рд░ोрдд рдкौрдзे рддрдеा рдЬंрддु рд╣ैं।

► рдЬो рдЬंрддु рдХेрд╡рд▓ рдкाрджрдк рдЦाрддे рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рд╢ाрдХाрд╣ाрд░ी рдХрд╣рддे рд╣ैं।

► рдЬो рдЬंрддु рдХेрд╡рд▓ рдЬंрддुрдУं рдХो рдЦाрддे рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рдоांрд╕ाрд╣ाрд░ी рдХрд╣рддे рд╣ैं।

► рдЬो рдЬंрддु рдкाрджрдк рддрдеा рджूрд╕рд░े рдк्рд░ाрдгी, рджोрдиों рдХो рд╣ी рдЦाрддे рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рд╕рд░्рд╡ाрд╣ाрд░ी рдХрд╣рддे рд╣ैं।